Spotkanie odbyło się w dniu 25 maja 2023 r. dotyczyło jednego z najbardziej "mrocznych" i okrutnych okresów w historii naszego kraju. To okupacja w okresie II wojny światowej i działający w pow. kolskim niemiecki obóz zagłady w Chełmnie.
Okazją do spotkania było wydanie przez Muzeum Kulmhof byłego niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem publikacji "Przybysze z zaświatów.Uciekinierzy z niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie". Gościem naszym był mgr Bartłomiej Grzanka, kierownik muzeum w Chełmnie i autor publikacji.
Spotkanie zaczął od tytułu publikacji - dlaczego "przybysze z zaświatów"? Otóż, takiego sformułowania - "przybywam z zaświatów" - użył jeden z uciekinierów z obozu. Następnie prelegent omówił powstanie i organizację obozu, jego umiejscowienie i cel. Obóz utworzono w Chełmnie (niem. Kulmhof) jesienią 1941 roku. Położenie obozu określone było względami logistyki. Miał być obóz środkiem służącym "ostatecznemu rozwiązaniu" tzw. kwestii żydowskiej.
Można rozróżnić dwa okresy funkcjonowania obozu
- I okres od grudnia 1941r do kwietnia 1943 r.,
- II okres od marca 1944r do stycznia 1945 r.
Nie było możliwości przeżycia obozu. Niewielkie szanse na przeżycie mogli mieć silni mężczyźni wcieleni w szeregi grabarzy (zmuszani do zakopywania ciał pomordowanych) czy krawcy i szewcy zmuszani do napraw odzieży i obuwia zagrabionego ofiarom i szycia ubrań i mundurów dla oprawców. Już w początkowym okresie działania obozu znaleźli się tacy, którzy podejmowali próby ucieczki. Prelegent szeroko omówił znane przypadki ucieczek. Większość z nich miała miejsce w pierwszym okresie działania obozu. Wiadomo o kilkunastu próbach ucieczki. Znana jest tożsamość jedynie dziesięciu mężczyzn podejmujących te próby.
Mgr Bartłomiej Grzanka przedstawił biogramy znanych osób podejmujących ucieczki. Mówił też jak potoczyły się losy niektórych uciekinierów. Byli wśród nich mieszkańcy Koła i okolicznych miejscowości. Mówca swe wypowiedzi i informacje dokumentował na ekranie dość licznymi zdjęciami. Zapoznając się z publikacją, na jej ostatniej stronie okładki, możemy przeczytać: "Publikacja poświęcona jest nieznanej szerzej i niespotykającej się dotąd z zainteresowaniem badaczy historii ucieczek więźniów z niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie..." - w podpisie - dr Adam Sitarek, Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego.
Opracował: Zdzisław Felis
